Klasztor po rewitalizacji

Klasztor Pijarów w Szczuczynie   

KOMPLEKS KLASZTORNY PIJARÓW W SZCZUCZYNIE – PO REWITALIZACJI   

Po trzech latach od zatwierdzenia 16.08.2016 r. przez Zarząd Województwa Podlaskiego wniosku na dofinansowanie ze środków UE na kapitalny remont klasztoru Pijarów w Szczuczynie, można się cieszyć finalnym sukcesem. W niedzielę 27.10.2019 r., celebracją dziękczynnej Mszy świętej w kościele pw. Imienia NMP w Szczuczynie, dokonano poświęcenia i otwarcia pomieszczeń byłego klasztoru po generalnym remoncie. Choć przy dawnym zespole dydaktyczno-sakralnym jest jeszcze dużo do zrobienia, to spełniły się kolejne tęsknoty ukryte w katolickich snach o ratowaniu obiektu. Tego dnia Mszę Św. odprawiono w intencji pomysłodawców, projektantów, ofiarodawców i wykonawców ogromu poważnych prac, które choć ciężkie, nie stały się syzyfowymi jako – bezowocny trud. Według koncepcji pionierskiej byłego proboszcza ks. Roberta Zielińskiego i dokonanej rewitalizacji obiektów, nadszedł czas na prowadzenie w nich Centrum Muzealno-Warsztatowego. Możliwe będzie kontynuowanie roli Zakonu oo. Pijarów przez: izbę historyczno-muzealną i konferencyjną, bibliotekę, wystawy, wykłady, spotkania, koncerty, kiermasze, przeglądy archiwaliów, zdjęć oraz gromadzenie literackich tekstów o dniu dzisiejszym. W złotym okresie rozwoju miasta i gminy, pasjonaci rozwiną tu działalność w ramach Dni Dziedzictwa Oświaty i Kultury Szczuczyna.   

Remont od fundamentów zniszczonych budynków, mająca na względzie potrzeby parafian i duchowieństwa, przywróciła naszym czasom wygląd z epoki – przebrzmiałych idei i poglądów. Zatem po 214 latach od rozwiązania Zakonu Pijarów wznowiona będzie ich misja krzewienia działalności oświatowej, przez pielęgnowanie wartości sacrum przed profanum.    

GŁÓWNA CZĘŚĆ CEREMONII DZIĘKCZYNNEJ

Uroczystość kościelno-środowiskowa o szczególnym charakterze, odbyła się w kościele pw. Imienia NMP w Szczuczynie. Liturgii dziękczynnej Mszy świętej przewodniczył i kazanie wygłosił biskup łomżyński – ks. dr Janusz Stepnowski. Jako miłujący skromność i konsekwencję, pięknymi słowami wyraził podziękowanie za ogromny wysiłek w realizacji odnowy klasztoru dokonanej przez dwóch proboszczów, burmistrza, UM i parafian. Biskup w trakcie homilii nawiązał żywy kontakt z wiernymi i skutecznie przekazał nie tylko treści religijne, ale i związki z dokonanym remontem, ukazując parafian jako miłą Bogu wspólnotę Kościoła.       

Proboszcz parafii pw. Imienia NMP w Szczuczynie a zarazem dziekan dekanatu szczuczyńskiego – ks. kan. Jacek Majkowski nadał uroczystości specyficzny charakter wyrażony szczerością i delikatnością słowa w sprawie prac wykonanych przez ks. Roberta Zielińskiego, mówiąc: „Jestem świadom, że mój udział był w tym najmniejszy (…)”. Dziękując wszystkim ofiarodawcom, szczególne słowa wdzięczności skierował do burmistrza i pracowników Urzędu Miejskiego w Szczuczynie. Dziękował za ofiarność, zaangażowanie wielu osób, bez których wykonanie kosztownego i pilnego remontu klasztoru byłoby niemożliwe.  Osobami tymi są: ks. Robert Zieliński, burmistrz Artur Kuczyński, Anna Romaniuk i Waldemar Filipkowski. Proboszcz wyraził zadowolenie mówiąc o burmistrzu Arturze Kuczyńskim, że – podczas prac wykonywanych, gdziekolwiek był, nie spotkał się z tak nadzwyczajną troską, jaką doznał od Burmistrza Szczuczyna. Artur Kuczyński podziękował ks. biskupowi za sprawowanie Mszy i homilię, ks. proboszczowi za osobiste zaangażowanie w ratowaniu obiektów, których stan techniczny był w stanie katastroficznym.           

W uroczystości uczestniczyli zaproszeni, a przez gospodarza w sposób szczególnie serdeczny powitani Goście: biskup łomżyński – J.E. ks. dr Janusz Stepnowski, bp senior ks. dr Stanisław J. Stefanek, poseł elekt na Sejm RP – Stefan Krajewski, poseł na Sejm RP– Kazimierz Gwiazdowski, o. Bogdan Dufaj – dyrektor Szkoły Podstawowej Zakonu Pijarów w Warszawie, ks. Marcin Ołtarzewski – wikary Parafii Szczuczyn, Czesław Ołdakowski – Wójt Gminy Wąsosz, S. Wądołowski i Jan Liberacki – byli burmistrzowie Szczuczyna, Piotr Kuczyński – projektant z Pracowni GRAF, inspektorzy nadzoru: Krzysztof Jabłoński, Stanisław Jamiołkowski i Antoni Wierzbicki, p. Grabowski – kierownik budowy, Anna Romaniuk – (U.M.) realizująca i rozliczająca wnioski o dofinansowanie ze środków UE, Waldemar Filipkowski – (U.M.) nadzorujący realizację prac budowlanych i instalacyjnych, Stanisław Sobolewski – właściciel firmy „Prost-Key” i realizator galerii fotografii obrazujących postęp prac  i inni. W uroczystości uczestniczyły sztandary, orkiestra OSP i Związek Piłsudczyków RP. Dyrektor Grajewskiego Centrum Kultury dr Tomasz Dudziński przekazał do biblioteczki klasztornej dokumenty dotyczące historii sławnego klasztoru.   

Po przemówieniach okolicznościowych i wręczeniu upominków odbył się koncert skrzypcowy w wykonaniu szczuczyńskiej rodaczki Marii Orzechowskiej ze świetnym akompaniamentem kolegi z Nowogrodu.  Koncert skrzypcowy wykraczał poza lokalne pojęcie gatunku muzycznego. Jako tajemnicze dzieło niełatwe zarówno w wykonaniu, jak i odbiorze dominowało w świątyni niejako – gloria.   

Po zakończeniu obrzędu kościelnego uczestnicy przeszli do zwiedzania pomieszczeń klasztornych, które wywarły na nich ogromne wrażenie. W sali konferencyjnej wysłuchali interesującego odczytu wygłoszonego przez dyr. BCK Janusza Siemiona.  

 W TROSCE O ZABYTEK SAKRALNY W SZCZUCZYNIE      

Barokowy zespół architektoniczny, składający się z klasztoru Pijarów, kościoła i Kolegium Pijarów, budowano w latach 1697-1743 w/g architekta Józefa Pioli. Staraniem S. A. Szczuki (ur. ok.1654 r.) w latach 1696-1701 w budynku dawnego klasztoru zbudowano murowaną plebanię. Kościół z cegły czerwonej oraz przyległy klasztor i kolegium oo. Pijarów wybudował Stanisław A. Szczuka w latach 1701-1704(7). Fundatorami kościoła byli: król Jan III Sobieski, który spełnił ślubowanie dane przed zwycięską ofensywą pod Wiedniem i ulubieniec króla – założyciel Szczuczyna Stanisław A. Szczuka.   Nową zakrystię (po stronie prawej) dobudowano w 1902 r.    

Szczuczyński kościół konsekrowano (poświęcono) w 1738 roku. Po 67 latach w 1805 r., rząd pruski dokonał kasaty działalności oo. Pijarów a szczuczyńską szkołę dziewcząt przeniesiono do Warszawy. Od tego czasu kościół w Szczuczynie pełnił funkcję kościoła filialnego parafii Wąsosz. P0 84 latach erygowano (założono) w 1889 roku parafię pw. Imienia NMP w Szczuczynie Mazowieckim vel Białostockim na pograniczu mazowiecko-pruskim. Środowisko posiada świadomość, że Szczuczyn to jedna z pierwszych fundacji pijarskich w Polsce (1696r.), a konserwacja klasztoru wpisuje się w 327-lecie otrzymania praw miejskich 9.11.1692 r. W budynku byłego klasztoru (lewe skrzydło) przejściowo mieściło się: cele dla oo. Pijarów sprowadzonych przez S.A. Szczukę w 1696 r., plebania, wikariat, mieszkania dla księży i zakonnic Franciszkanek, Sąd Powiatowy, cerkiew sprzed 1894 r., sala katechetyczna, niemiecki szpital wojskowy podczas II w. św., (na klasztor Rosjanie 12.01.1945 r. zrzucili 3 bomby. Niewybuchy spadły: w wirydarzu, w łóżko na plebanii i między plebanią a dawną drewnianą dzwonnicą), liceum dla pracujących, a do 1991 r. część pomieszczeń zajmowała Szkoła Podstawowa. W budynku po prawej stronie mieściło się: Kolegium oo. Pijarów od ok. 1705 r., szpital od 1838 r., szpital niemiecki w 1915 r., kaplica. Aktualnie w prawym skrzydle (rozbudowanym w 1912 r.) mieści się Zakład Opiekuńczo-Leczniczy. Ogrodzenie murowane zespołu wykonano w XVIII w. Wcześniej na placu między kościołem a szpitalem stał płot drewniany, z przeciwnej strony (przed plebanią) stała drewniana dzwonnica. 

Zespół budynków był wielokrotnie remontowany. Budynek dawnego klasztoru i kościół wpisany jest do rejestru zabytków. 

Po II w. św. ks. Jan Załuska naprawił wyrwy po kulach i to, na co po zniszczeniach wojennych stać było pozostałych przy życiu parafian. Po polityce hegemonistycznej, ale wciąż trudnym okresie lat 1983-1995, staraniem proboszcza prałata ks. Mieczysława Olszewskiego dokonano gruntownego remontu klasztoru i kościoła, któremu groziło załamanie więźby dachowej. Wykonano pokrycie blachą miedzianą, artyści z Augustowa malowali i czyścili (chlebem) wnętrze, wymieniono lampiony przy schodach i figurce MB, etc. Staraniem ks. prob. Jerzego Śleszyńskiego w latach 2000-2009 pomalowano zewnętrzną elewację klasztoru i kościoła, wykonano konserwację zabytków w kościele, wbudowano boczny ołtarz z figurką Matki Bożej Fatimskiej, malowaną przez artystkę z Ełku. Wykonano remont kaplicy w Z.O.L., ks. dziekan prob. mgr Jerzy Śleszyński odsłonił przed kościołem 14.05.2010 r. pomnik Polaka – papieża Jana Pawła II.       

Ks. kan. mgr lic. Robert Zieliński, dziekan dekanatu szczuczyńskiego, przyjął służebne obowiązki proboszcza parafii pw. Imienia NMP w Szczuczynie w 2011 r. i wytrwał w nich do 27.08.2017 r. W tym czasie podjął się trudnych działań konserwatorskich i zapobiegania o finanse do zadań przy remoncie i adaptacji na cele kulturowe kompleksu klasztornego. Zaczął się okres odrodzenia sacrum. Wymieniono oświetlenie w prezbiterium, uporządkowano plac kościelny, w kościele założono system przeciwpożarowy, wykonano renowację żyrandoli, kinkietów, kielichów i naczyń liturgicznych, zakupiono szaty liturgiczne, wymieniono żarówki. Po dokonaniu inwentaryzacji kościoła i klasztoru, wykonano projekty, ekspertyzy, pozwolenia, etc. W międzyczasie w lutym 2012 r. i styczniu 2013 r. pod prezbiterium, później w prawej nawie prowadzone były prace archeologiczne pod kierunkiem naukowym dr hab. Małgorzaty Grupa, prof. UMK w Toruniu.  W badaniach brał udział dr Tomasz Dudziński, który w kilku wydaniach książkowych opisał wartość naukową szczątków różnej materii, mającej zaskakujący wpływ na naukę w skali świata. W latach 2011-2015 dzięki konsekwentnym działaniom ks. R. Zielińskiego wykonano: dokumentację techniczną klasztoru, kościoła i otoczenia. W trybie pilnym zniwelowano teren, osuszono i zaizolowano fundamenty klasztoru, przeprowadzono remont wikariatów i częściowo plebani oraz kancelarii, wymieniono nagłośnienie. Ks. R. Zieliński 23.12.2016 podpisał umowę na remont szczuczyńskiego klasztoru z generalnym wykonawcą prac remontowych firmy „DOMHAL” J. Dąbrowskim z Grajewa. Pośród pięciu oferentów firma p. Dąbrowskiego zgodziła się na realizację zadania w ciągu trzech lat w sumie 4 758 627,07 zł, przy czym suma przeznaczona na remont wynosiła 5 070 658, 54 zł. Mimo uzyskanego b. wysokiego dofinansowania należało posiadać tzw. „wkład własny”, który (nie bez trudu) zebrano.     

W roku 2016 i latach kolejnych wymieniono 11 okien, odnowiono elewację frontową i wewnętrzne nawy boczne kościoła, wykonano instalacje, izolację stropów, wejściowe drzwi kościoła, w piwnicach ułożono posadzki a konstrukcje drewniane zabezpieczono przeciwpożarowo, wykonano instalację wodociągową, sanitarną, hydrantową oraz centralne ogrzewanie oparte na 36 odwiertach, dwóch pompach ciepła i systemie grzejników niskotemperaturowych, , wyposażono klasztor w stoły, krzesła, wprowadzono multimedia, sprzęt komputerowy i gabloty wystawowe. Na terenie dawnego sadu i warzywnika zaaranżowano barokowy ogród dwutarasowy z oświetleniem LED, którego alejki skupiają się wokół dwóch istotnych punktów: krzyża symbolizującego naszą wiarę oraz zegara słonecznego symbolizującego naukę.  W klasztorze wydzielono pięć części: 

1. część organizacyjna, zawiera: pomieszczenia monitoringu, recepcję, mały sklepik z pamiątkami oraz węzeł sanitarny.

2. część muzealno-wystawowa, zawiera: cztery sale wystawowe wyposażone w gabloty, szafy i sprzęt multimedialny.

3. część gościnna, zawiera cztery pokoje noclegowe z łazienkami, w których gościć może dziewięć osób.   

4. część szkoleniowo-wykładowa, zawiera: trzy sale konferencyjne wyposażone w stoły, krzesła, sprzęt multimedialny i nagłośnieniowy. W skład tej części wchodzi dwupoziomowa biblioteczka, w której niebawem znajdą się dokumenty będące w posiadaniu Parafii. 

5. część warsztatowa, zawiera: dwa duże pomieszczenia do różnorodnego wykorzystania i zaplecze sanitarne. Pomieszczenia stanowią bazę do organizowania zajęć dla dzieci i dorosłych. 

Na remont, uzupełniające (przybliżone) środki przekazali:      

1. cztery miliony zł – wsparcie ze środków Unii Europejskiej,  

2. trzysta tysięcy zł – wsparcie ze środków budżetu Miasta Szczuczyna,

3. siedemset tysięcy zł – zebrano od przyjaciół Szczuczyna, wiernych z parafii i z zagranicy. 

W ratowaniu zabytków znaczącą rolę odegrało Stowarzyszenie „Nasz Szczuczyn”, dzięki książce napisanej przez Janusza Siemiona, a sprzedawanej jako cegiełka na remont klasztoru.

Podczas remontu znaleziono szczątki naczyń, natomiast ewenementem jest odkryta, bezcenna ikona św. Aleksandra Newskiego. Ikona pochodzi ze szczuczyńskiej cerkwi prawosławnej, która podczas zaboru rosyjskiego mieściła się w południowo-zachodnim rogu klasztoru.   

W maju 2016 r. ks. R. Zieliński obchodził swój jubileusz 20-lecia posługi kapłańskiej, a 27.08.2017 r. na własną prośbę został przeniesiony do znanej mu parafii we wsi Dylewo. Wcześniej w parafii Dylewo gm. Kadzidło (erygowanej 21.08.2005 r.) nabożeństwa odbywały się w kaplicy powstałej m. in. dzięki ks. Robertowi Zielińskiemu, który w 2017 r. powrócił do niej z pobytu w Szczuczynie. W międzyczasie w Dylewie 20.05.2006 r. rozpoczęto budowę kościoła, aby już w 2016 r. ustawić w nim ołtarz marmurowy. Proboszcz parafii Dylewo ks. Jacek Majkowski doprowadził do jego konsekracji, która odbyła się 10.06. 2017 roku. Po trzech miesiącach 3.09.2017 r., ks. kan. J. Majkowski został nominowany na proboszcza i administratora parafii pw. Imienia NMP w Szczuczynie i dziekana dekanatu szczuczyńskiego.    

Przed nowym administratorem parafii szczuczyńskiej stanęło trudne zadanie, które w ciągu dwu lat dokończył z sukcesem i zgodnie z założonym terminem; styczeń 2017 – wrzesień 2019 r.       

Podjęte zamiary, organizacja i wykonanie mimo kreatywności ks. R. Zielińskiego, później ks. J. Majkowskiego nie doszłyby do skutku, gdyby nie operatywność, kompetencja i wsparcie doświadczeniem burmistrza Artura Kuczyńskiego. Ogrom pracy wsparto na aparacie technicznym, służącym do realizacji zadań wyjątkowych, bo – strategicznych! Zarówno księża jak i Burmistrz zaufali filarom Urzędu Gminy, opartych na predyspozycjach osób: Anny Romaniuk, Waldemara Filipkowskiego i Bogusława Ramotowskiego. Wykonana przez nich dokumentacja, wsparcie merytoryczne, sugestie i czyny od początku aż do wymarzonego końca, były bazą nośną nadmiaru zadań intelektualno-technicznych.   

Konserwacja zabytkowego zespołu sakralnego i otoczenia, była największą inwestycją tego typu w historii tych obiektów. Jednocześnie potwierdziła potrzebę Boga w katolickich sercach. W sytuacji globalnej trzeba pamiętać, że siłą sprawczą w działaniach restrukturyzacji, adaptacji i odnowy był niezastąpiony, młody człowiek – Artur Kuczyński, a jednocześnie burmistrz Szczuczyna od roku 2010, który w 2018 r. uzyskał 83 % wyborczego poparcia. Powiązany historią, w majestacie prawa i wiary, wspierał aż do zakończenia celu kolejną – niezwykłą inwestycję. Wcześniej, bo w roku 2014, po 322 latach od uzyskania praw miejskich A. Kuczyński (ze sztabem osób wspierających) był m. in. inicjatorem postawienia pomnika S.A. Szczuki. Pomnik odsłonięto 18 maja 2014 r. w parku (obok śladów dawnych dwóch pomników), skąd założyciel Szczuczyna, z aktem erekcyjnym w dłoni, spogląda w kierunku barokowej perełki – Zespołu Klasztorno-Kościelno-Kolegialnego.      

Na renowację klasztoru wydano ponad 5 mln zł.  W tym kontekście na pytania zasadności remontu odpowiadano:  

− To jest nasze, wielkie kulturowe dziedzictwo, którego nikt i nic nie jest w stanie wyrwać z naszych serc – powiedziała nauczycielka ze Szkoły Podstawowej.    

− Chcąc uzasadnić przebieg procesów odbudowy i pozyskiwania środków, napisałby Pan grubą książkę. Z perspektywy czasu było warto, choć było to wyczerpujące. Wierzę, że to, co mieszkańcy zobaczyli, wzbudzi w nich pozytywne reakcje – odpowiedział Gość uroczystości.

Człowiek, któremu już kilka razy zaufaliśmy wyraził zadowolenie z wykonanych zadań słowami: „Ten klasztor powstał dzięki mądrej wizji, założyciela Szczuczyna i fundatora Stanisława A. Szczuki. Dzisiaj klasztor ożywa na nowo, dzięki naszej wspólnocie. Spełniły się marzenia, nie tylko moje, ale wszystkich Mieszkańców i Przyjaciół Szczuczyna. Po trzech latach planowany remont udało się zakończyć, z czego mieszkańcy mogą być dumni – mówił burmistrz Artur Kuczyński.   

Po Mszy, wystąpieniach okolicznościowych i zwiedzaniu klasztoru J. E. ks. biskup, zaproszeni goście i mieszkańcy udali się do restauracji „Biesiadna” na obiad, po którym zakończono uroczystość.     

Udana uroczystość katolicka pozostawiła miłe wspomnienia, zjednoczyła lokalną wspólnotę i przyniosła satysfakcję organizatorom, którymi byli: ks. Jacek Majkowski – proboszcz, Tomasz Mioduszewski – Przewodniczący Rady Miejskiej i Artur Kuczyński – Burmistrz Szczuczyna. 

GALERIA ZDJĘĆ

Tekst, zdjęcia i film: Stanisław Orłowski